روانشناسی کودک و اهمیت آن در رشد و تربیت کودکان

روانشناسی کودکان

روانشناسی کودک (کودکان) عبارت است از مطالعه رشد ناخودآگاه و آگاهانه دوران کودکی پسران و دختران از سن 3 سالگی تا 7 سالگی .

روانشناسان متخصص در رشته تعلیم و تربیت صحیح کودکان نحوه تعامل کودک با خود، والدین و همچنین جهان را مشاهده کرده و با ادغام تجربه و آموخته های خود به درک درستی از روحیات و تفکرات کودک رسیده و رشد ذهنی او را آنالیز میکنند.

در واقع همانطور که کودکان بزرگ میشود، عوامل بسیاری از قبیل محیطی، ژنتیکی و فرهنگی روی ذهن و جسم کودک و سرعت پیشرفت آن اثر می گذارند. از آنجایی که برای کودکان بسیار دشوار است که بتوانند آنچه را که طی میکنند درک کرده و به تجزیه و تحلیل احساسات خود بپردازند از این رو روانشناس کودک با مشاهده رفتار ، اطلاعات بسیار مهم و ارزشمندی را به والدین داده و باعث رشد طبیعی و آگاهانه کودک میشوند.

اهمیت روانشناسی کودک

از آنجایی که بیشتر اعمال، رفتار و تفکرات یک فرد بالغ، به کودکی ( دوران بچه گی )  بر میگردد از این رو، اگر در دوران کودکی، از یک مشاور و یا پزشک در بخش روانشناسی کودک استفاده نمائید مطمناٌ بسیاری از مشکلات در سنین بزرگسالی به وجود نمی آید.

یکی دیگر از مواردی که باعث اهمیت روانشناسی کودک میشود توجه به این نکته است که والدین با رفتارها و هنجارهای کودکان خود به طور شفاف آشنا شده و میتوانند به این نتیجه برسند که آیا فرزند آن ها الگو های رفتاری طبیعی را طی میکند یا در مسیر نادرستی قرار گرفته است و پس از آن از بروز بسیاری از مشکلات در جمع خانواده جلوگیری کنند .

روانشناسی کودک
کودک و روانشناسی

ابعاد روان‌شناسی کودک

1-رشد جسمی

رشد جسمی در کودکان به طور معمول یک توالی قابل پیش بینی از یک فرایند می باشد. یعنی یک کودک به طور طبیعی فرایند هایی را اعم از بزرگ شدن و رفتار هایی نظیر چهاردست و پا راه رفتن، غلتیدن، راه رفتن و… را می پیماید. روانشناس کودک می تواند در صورت وجود هرگونه ناهنجاری که بیانگر بی نظمی در رشد کودک می باشد را تشخیص دهد.

همچنین افرادی که در حوزه روان‌شناسی کودک فعالیت می کنند پیشرفت کودک شما به سمت نقاط عطف رشد مشاهده کرده و به شما اطمینان می دهند که کودکتان از نظر جسمی در حال رشد طبیعی می باشد. این موضوع بسیار با اهمیت می باشد، چرا که تاخیرهای عمده در رشد جسمی ممکن است ناشی از سایر موارد اساسی مربوط به رشد باشد که میتوانند به راحتی و در سنین کم رفع گردند.

2-رشد عاطفی

از لحاظ روانشناسی ، رشد عاطفی و اجتماعی به شدت در هم آمیخته شده اند. رشد عاطفی شامل درک و بیان احساسات خود بوده و در کودکان  از طریق ابراز احساسات اساسی مانند ترس، شادی، عصبانیت و غم نشان داده می شود.

به تدریج و با بزرگ شدن کودک، احساسات پیچیده تری در وی بروز میکند، این احساسات شامل اعتماد به نفس، ترس، خجالت، ناراحت، انتقام و… هستند. در واقع برای کودکان یادگیری تنظیم و بیان مناسب احساسات امر بسیار دشواری میباشد.

پزشکانی که در حوزه روانشناسی کودک مشغول طبابت هستند به کودکان کمک میکنند تا احساسات خود را درک کرده و به طور منطقی و به نحوه صحیح آنها را بروز دهند. همچنین رشد اجتماعی نیز چگونگی رشد ارزش ها، آگاهی و مهارتهای اجتماعی کودک برای ارتباط با افراد را مورد بررسی قرار میدهد. باید به این نکته توجه داشت که روابط اولیه کودک تأثیر غیرقابل انکاری در رشد مهارت های اجتماعی متناسب با سن او دارد.

3-توسعه شناختی

درک پزشکی از رشد شناختی دوران کودکی نسبت به سال های گذشته دست خوش تغییرات بسیاری شده است. چرا که امروزه افراد به این درک رسیده اند که حتی نوزادان تازه متولد شده قبل از اینکه زبان برای بیان آن داشته باشند از محیط خود آگاه بوده و نسبت به آن احساس دارند. روان‌شناسی کودک به بررسی تمامی عوامل که توسعه شناختی کودک را درگیر می کند پرداخته و سعی در فراهم کردن مسیر صاف و هموار برای کودک شما هستند.

ابعاد روانشناسی کودکان
والدین و شخصیت کودکان

3-تغذیه و سلامت 

تغذیه سالم برای کودکان امری است حیاتی که موجب میگردد تا از بیماری ها جلوگیری کند و علاوه بر رسیدن به وزن ایده آل به تثبیت انرژی و افزایش هوش و ذکاوت کودکان بسیار کمک کند. امروزه متاسفانه با توجه به دغدغه های روزانه والدین و عدم رسیدگی به تغذیه و سلامت، کودکان بتدریج به سمت غذاهای ناسالمی همچون چیپس ، پفک ، نوشابه  و دیگر تنقلات میروند  و از غذاهای سالمی همچون  سبزیجات ، گوشت  ، مرغ و دیگر  غذا های مفید دور و بیزار میشوند .. برای سلامت کودکان خود  باید هر چه سریعتر کودکان خود را از غذاهای ناسالم دور و غذاهای سالم را در تغذیه  روزانه  قرار دهید  .

شایع ترین اختلالات رفتاری در کودکان

  • اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
  • اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
  • اختلال طیف اوتیسم (ASD)
  • اختلال اضطراب
  • افسردگی
  • اختلال دوقطبی
  • اختلالات یادگیری
  • اختلالات سلوک

بسیاری از این موارد را احتمالاً شنیده اید. برخی دیگر نادرتر هستند یا اغلب خارج از  روانشناسی کودکی استفاده میشوند.

به عنوان مثال، ODD  (اختلال نافرمانی مقابله ای )شامل رفتارهای خشمگین می شود. اما تشخیص بستگی به رفتارهایی دارد که به طور مداوم بیش از شش ماه طول بکشد و عملکرد کودک را مختل کند. اختلال سلوک تشخیصی بسیار جدی تر است و شامل رفتاری است که میتوان آن را ظالمانه هم نسبت به افراد دیگر و هم نسبت به حیوانات تلقی کرد. این میتواند شامل خشونت فیزیکی و حتی فعالیت مجرمانه باشد – رفتارهایی که در کودکان پیش دبستانی بسیار غیر معمول هستند.در این میان، اوتیسم در واقع طیف گسترده ای از اختلالات است که میتواند کودکان را به طرق مختلف از جمله رفتاری، اجتماعی و شناختی تحت تاثیر قرار دهد. آنها به عنوان یک اختلال عصبی در نظر گرفته میشوند و بر خلاف سایر اختلالات رفتاری، علائم ممکن است از دوران نوزادی شروع شود.

فرزندپروری برای موفقیت در دوران کودکی

سبک های فرزندپروری به ندرت مقصر مشکلات رفتاری دوران کودکی هستند. و اگر به دنبال راه‌ حل‌هایی برای کمک به خانواده خود هستید، این نشانه‌ بسیار خوبی است که شما باعث مشکلات فرزندتان نمی‌شوید. با این حال، والدین نقش مهمی در درمان مسائل رفتاری دوران کودکی دارند.

مشکلات رفتاری و عاطفی

مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان در روانشناسی کودک بسیار شایع تر از اختلات بالینی است. فرزند یا فرزندان خردسال شما  ممکن است یک مشکل رفتاری ویا عاطفی موقتی را تجربه کرده باشند، که با گذشت زمان ، صبر و درک والدین این مشکلات برطرف گردیده باشد. ناگفته نماند که در برخی از موارد، نیاز به مشاوره ضروری است و ممکن است در کمک به کودکان برای مقابله موثر با عوامل استرس زا  بسیار موثر باشد. یک متخصص می تواند به فرزند شما کمک کند تا یاد بگیرد چگونه خشم خود را کنترل کند، چگونه روی احساسات خود کار کند و چگونه نیازهای خود را به طور مؤثرتر بیان کند.

سبک های فرزندپروری: کدام یک برای شما مناسب است؟

  • فرزندپروری مستبدانه: قوانین سختگیرانه بدون مصالحه و بدون نظر فرزندان.
  • فرزندپروری مقتدرانه: قوانین سختگیرانه، اما والدین مایل به گوش دادن و همکاری با فرزندان خود هستند. بیشتر دموکراسی است تا فرزندپروری مستبد.
  • والدگری سهل‌گیرانه: قوانین کم و خواسته‌های کمی از فرزندان. در این خانه نظم و انضباط کمی وجود دارد و والدین معمولاً نقش دوست را بر عهده می گیرند.
  • والدین بدون دخالت: بدون قوانین و تعامل بسیار کم. این والدین جدا از هم هستند و ممکن است فرزندان خود را طرد یا نادیده بگیرند.

فرزندپروری مقتدرانه به احتمال زیاد فرزندانی سازگار و شاد تربیت می کند. کارشناسان می گویند والدینی که درگیر نیستند، به احتمال زیاد کودکانی را بدون عزت نفس، کنترل نفس و شایستگی عمومی تربیت می کنند.چیزی که می توانیم از این سبک های فرزندپروری بیاموزیم این است که کودکان به قوانین و پیامدهای روشن نیاز دارند، اما همچنین به والدینی نیاز دارند که مایل به گوش دادن و راهنمایی باشد.

با فرزندان خود صبور باشید

همدلی، نگرش مشارکتی و خلق و خوی آرام از ویژگی های مهمی است که والدین باید در هنگام تلاش فرزندشان آن را بپذیرند. همچنین، دانستن زمان درخواست کمک کلیدی است.اگر رفتار فرزندتان باعث اختلال در اداره منظم خانه یا تحصیل او شود، یا اگر خشونت آمیز شد، وقت آن است که با یک متخصص صحبت کنید.

تربیت کودکان با مشکلات رفتاری آسان نیست. اما قبل از اینکه برای تشخیص آنها عجله کنید یا به یک متخصص سختگیر تبدیل شوید، کمک بگیرید. متخصص اطفال شما می تواند بینشی در مورد اینکه آیا رفتار کودک شما برای سن او طبیعی است یا خیر، و منابعی را برای کمک فراهم کند.

پیش به سوی سلامت زندگی

به سلامت فرزندان خود چقدر اهمیت میدهید ؟

برای مشاوره و راهنمایی با من در ارتباط باشید

مطالب مرتبط