اختلال بیش فعالی و نقص توجه براساس DSM5
آیا می دانید مبنای طبقه بندی اختلالات روانی چیست؟
در سال 1952 انجمن روانپزشکی آمریکا ” راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی – DSM ” را چاپ کرد. نسخه اولیه آن شامل 106 ناهنجاری فکری و ذهنی بود . از آن موقع تا حالا DSM هرچندسال یک بار ارتقا پیداکرده تا اینکه نسخه پنجم آن یعنی DSM 5 درسال 2013 به چاپ رسید که در ایران هم مبنای تشخیص بیماری ها و مورد استفاده روانشناسان و روانپزشکان است.
تعریف اختلال بیش فعالی و نقص توجه
A
مجموعه ای فراگیر از رفتارهای بی توجهی و یا اختلال بیش فعالی بی فکری که باعث مختل شدن عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی می شوند و خصوصیات اصلی آن معیار 1 و یا 2 است.
- بی توجهی: شش سمپتوم (یا بیشتر) از سمپتوم های زیر که به مدت حداقل 6 ماه ادامه داشته اند و شدت و درجه آنها با مرحله رشدی فرد مطابقت و مناسبت ندارد و در فعالیت های اجتماعی و تحصیلی و شغلی تاثیر مستقیم می گذارند.
1.1. فرد معمولا به جزئیات توجه نشان نمی دهد یا در تکالیف مدرسه وظایف شغلی یا سایر فعالیت ها اشتباهاتی از روی بی دقت مرتکب می شود مثلا بعضی جزئیات را متوجه نمی شود یا نمی بیند و کارهایش را دقیق و صحیح انجام نمی دهد.
2.1 . معمولا نمی تواند توجه خود به کارهای جدی یا فعالیت های تفریحی را حفظ کند . مثلا در کلاس به هنگام تدریس معلم صحبت با سایرین یا خواندن مطالب طولانی نمی تواند تمرکز حواس خود را حفظ کند.
3.1. وقتی کسی مستقیما با او حرف می زند معمولا به نظر می رسد که گوش نمی دهد . مثلا به نظر می رسد حواسش جای دیگری است حتی زمانی که هیچ محرک مشخص دیگری در محیط وجود ندارد که حواسش به آن پرت شود.
4.1 . معمولا نمی تواند گام به گام و طبق دستورالعمل ها پیش برود و نمی تواند تکالیف مدرسه، کارهای معمولی یا وظایف خود در محل کارش را به پایان رساند مثلا کار را شروع می کند اما خیلی زود تمرکزش را از دست می دهد و به آسانی حواسش به چیز دیگری پرت می شود، نمی تواند تکالیف مدرسه کارهای خانه یا کارهای شغلی خود را تمام کند.
5.1 . معمولا نمی تواند کارها و فعالیت های خود را سازمان دهی کند و به آنها نظم دهد . مثلا نمی تواند کارهایی را که با نظم و ترتیب خاصی انجام می شوند بخوبی مدیریت کند، نمی تواند اشیا و متعلقات خود را منظم و مرتب نگه دارد، در کارهایش شلخته و بی نظم است، در مدیریت زمان ضعیف است، معمولا نمی تواند ضرب الاجلها را رعایت کند.
6.1 . معمولا از انجام دادن کارهای ی که به تلاش ذهنی مستمر نیاز دارند اجتناب می کند، از آنها بدش می اید یا با بی میلی به انجام دادن آنها می پردازد . مثلا از تکالیف کلاسی یا خانگی متنفر است، اگر نوجوان یا بزرگسال است، از آماده کردن گزارش پر کردن فرمهای مختلف یا مرور کردن گزارش ها یا پرونده های طولانی فراری است.
7.1 . معمولا لوازم ضروری برای انجام دادن تکالیف یا کارهای مختلف را گم می کند . مثلا لوازم مدرسه، مداد، دفتر، کتاب، ابزارهای مختلف، کیف پول، کلیدها، نوشته ها، عینک یا موبایل.
8.1 . محرک های مزاحم و بی اهمیت معمولا حواس او را به آسانی پرت می کنند. در مورد نوجوانان و جوانان افکار بی ربط به موضوع می توانند حواس آنها را پرت کنند.
9.1 . کارهای روزمره خود را معمولا فراموش می کند. مثلا کارهای عادی روزانه، خریدهای کوچک برای خانه، در مورد نوجوانان و بزرگسالان جواب تلفن دیگران را نمی دهند، قبض های مختلف مثلا موبایل را به موقع پرداخت نمی کنند و سر قرار ملاقات هایشان حاضر نمی شوند.
- اختلال بیش فعالی و بی فکری: شش سمپتوم (یا بیشتر) از سمپتوم های زیر که به مدت حداقل 6 ماه ادامه داشته اند و شدت و درجه آنها با مرحله رشدی فرد مطابقت و مناسبت ندارد و در فعالیت های اجتماعی و تحصیلی و شغلی تاثیر مستقیم می گذارند.
1.2 . وقتی نشسته است معمولا دست ها و پاهای خود را تکان می دهد یا حرکات ریز و مکرر انجام می دهد.
2.2 . در مواقعی که انتظار می رود روی صندلی خود بنشیند، معمولا صندلی را ترک می کند . مثلا از کلاس درس، دفتر کار یا سایر محل های شغلی بیرون می رود یا در سایر مواقعی که اجبار به نشستن است، سر جای خود نمی نشیند.
3.2 . در موقعیت های نامناسب این طرف و آن طرف می دود یا از وسایل مختلف بالا می رود. در مورد نوجوانان و بزرگسالان این حالت ممکن است به احساس بی تابی و بی قراری محدودشود.
4.2 . معمولا نمی تواند بدون سر و صدا راه انداختن یا حرف زدن به بازی یا سایر فعالیت های تفریحی بپردازد.
5.2 . همیشه در حال جنب و جوش است یا به نظر می رسد هر لحظه ممکن است حرکت کند، طوری رفتار می کند که انگار یک موتور محرکه او را هل می دهد. مثلا در رستوران ها یا ملاقات ها نمی تواند به مدت طولانی آرام بنشیند یا اگر می نشیند ناراحت است، دیگران ممکن است او را فردی بی آرام و قرار بیابند و احساس کنند نمی توانند حرف های او را دنبال کنند.
6.2 . معمولا زیاد حرف می زند.
7.2 . معمولا پیش از آنکه یک سئوال به طور کامل مطرح شود یعنی هنوز سوال تمام نشده ناگهان پاسخ می دهد بدون آنکه با دقت به پاسخ سوال خود فکر کند. مثلا به هنگام صحبت با دیگران جملات آنها را برایشان تمام می کند، چون حوصله ندارد صبر کند طرف مقابل حرف خود را به پایان برساند یا حرف را خیلی زودتر از موقع مناسب می زند، نمی تواند منتظر بماند نوبت حرف زدن او برسد.
8.2 . معمولا نمی تواند منتظر نوبتش بماند. مثلا به هنگام انتظار در صف.
9.2 . معمولا کارهای دیگران را متوقف می کند یا مزاحمشان می شود. مثلا گفتگو، بازی با سایر فعالیت های دیگران را بی ادبانه قطع می کند. ممکن است بدون اجازه خواستن یا بدون اجازه گرفتن به زور اقدام به استفاده از وسایل دیگران کند.
نوجوانان و بزرگسالان ممکن است بدون اجازه وارد کارهایی بشوند که دیگران در حال انجام دادن هستند یا جای آنها را بگیرند. مثلا فرد از یکی از دو نفری که گیم بازی می کنند می خواهد کنار برود تا او بازی کند.
B
قبل از 12 سالگی چندین سمپتوم بی توجهی یا چندین سمپتوم بیش فعالی بی فکری وجود داشته اند.
C
چندین سمپتوم بی توجهی یا چندین سمپتوم بیش فعالی بی فکری در دو یا چند موقعیت محیطی مشاهده می شوند . مثلا در خانه، مدرسه یا محل کار به هنگام حضور در کنار اعضای خانواده یا خویشاوندان یا در سایر فعالیت ها.
D
شواهد واضح نشان می دهند که این سمپتوم ها در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، یا شغلی فرد اختلال ایجاد می کنند یا کیفیت آنها را پایین می آورند.
E
این سمپتوم ها صرفا در طول ابتلا به اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روان پریشانه روی نمی دهند و یک اختلال روانی دیگر نمیتواند دلیل بهتری برای آنها باشد . مثلا اختلال خلقی، اختلال اضطراب، اختلال گسستگی، اختلال شخصیت، مسمومیت با مواد یا سندرم پرهیز از ماده.